ارزیابی و تحلیل اثرات تغییر اقلیم و خشکسالی بر منابع آب های سطحی حوضه آبریز کرخه در محدوده استان کرمانشاه

عوامل موثر بر تغییر اقلیم بسیار گسترده و پیچیده بوده به طوری که نمی توان محدوده و عوامل معینی را برای این تغییرات در نظر گرفت. اثبات وجود روند معنی دار در یک سری زمانی به تنهایی نمی تواند دلیلی قاطع بر وقوع تغییر اقلیم در یک منطقه باشد، بلکه فرض رخداد آن را تقویت می نماید. هدف اصلی این تحقیق، بررسی جریان دبی رودخانه به منظور مدیریت منابع آب در حوضه آبریز کرخه در محدوده استان کرمانشاه است. بدین منظور، آمار داده های دبی، بارندگی، دماهای بیشینه و کمینه و تبخیر در هفده سری ماهانه، فصلی و سالانه طی سی سال، در طی سال آبی 59- 1358 الی 88-1387 در سطح اطمینان 95 درصد و با استفاده از آزمون های آماری من-کندال و اسپیرمن مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت و به منظور شناسایی خشکسالی منطقه از شاخص خشکسالی جریان رودخانه (sdi) استفاده گردید. با توجه به نتایج این مطالعه، 62 درصد نتایج آزمون من-کندال و 66 درصد نتایج آزمون اسپیرمن روند تغییرات معنی دار کاهشی دبی حوضه را نشان می دهد. ضمناً با توجه به داده های بارندگی، به ترتیب در 9 و 8 درصد موارد آزمون های من-کندال و اسپیرمن دارای روند کاهشی معنی دار بودند. نمودار تغییرات دبی رودخانه های حوضه مورد مطالعه نشان می دهد که از سال 1376 به بعد، دبی تمامی ایستگاه ها روند شدید نزولی را داشته است. همچنین 26 درصد نتایج آزمون من-کندال و 25 درصد نتایج آزمون اسپیرمن، روند افزایشی دمای بیشینه در حوضه را معنی دار نشان می دهد. نتایج هر دو آزمون، تغییرات دمای بیشینه رودخانه آب مرگ در ایستگاه ماهیدشت در فصول پاییز و تابستان کاهشی بوده است. همچنین به ترتیب در 8 و 12 درصد نتایج آزمون های من-کندال و اسپیرمن، دمای کمینه حوضه دارای تغییرات افزایشی معنی دار بوده است. در اثر افزایش دما و تغییرات بارندگی در این حوضه، میزان تبخیر در رودخانه آب مرگ افزایش و رودخانه های قره سو و نهراصلی کاهش داشته است. نتایج شاخص sdi نشان داد که شدت خشکسالی آبشناختی در حوضه شدید نبوده ولی روند تغییرات خشکسالی به سوی شرایط شدیدتر در ده سال پایانی دوره آماری حوضه بوده است. نتایج ارزیابی خشکسالی آبشناختی حوضه ها در مقیاس سالانه نشان دهنده آن است که در 53 درصد دوره آماری، فاقد خشکسالی و به ترتیب در30، 14 و 3 درصد دوره آماری، خشکسالی های ملایم، متوسط و شدید وجود داشته است. بر اساس این شاخص در مقیاس سالانه هیچ گونه خشکسالی خیلی شدید در حوضه وجود نداشته است. نتایج تحلیل داده های فصلی توسط دو آزمون مورد استفاده بیانگر آن است که مقادیر دبی فصول مختلف روند کاهشی داشته است و فقط رودخانه دینور در فصل تابستان دارای دبی افزایشی بوده است. نتایج این تحقیق، اثرات تغییر اقلیم بر منابع آب سطحی شامل دبی رودخانه های حوضه آبریز کرخه در استان کرمانشاه را تأیید کرده است و چنانچه این روند به همین صورت ادامه داشته باشد، طی دهه های آینده با کاهش بیش از پیش منابع آب مواجه خواهیم بود. نتایجی که برای دیگر حوضه های کشور نیز قابل پیش بینی است و لزوم توجه به آن از هم اکنون مشهود می باشد. نتایج این تحقیق را می توان در پهنه بندی و پیش بینی خشکسالی های آتی، و همچنین در برنامه ریزی آبیاری و مدیریت منابع آب استفاده کرد.